Çalgı Tarihi Zaman Tüneli

Bu dönemin çalgıları, doğadan bulunan veya basit el aletleriyle işlenmiş malzemelerden yapılmıştır. Enstrümanların gelişimi, insanlığın avcı-toplayıcı yaşamdan yerleşik hayata geçişine paralel olarak ilerlemiştir.

1. Nefesli Çalgılar

İlk Çağ'ın en dikkat çekici bulguları, kemik ve fildişinden yapılmış flütlerdir.
Kemik Flütler: Günümüzde bilinen en eski müzik aleti örnekleri, Almanya'daki mağaralarda bulunan ve yaklaşık MÖ 35.000 - 40.000 yıllarına tarihlenen flütlerdir. Akbaba kanadı kemiğinden veya mamut fildişinden oyulmuş bu flütler, basit melodilerin çalınmasına olanak tanıyan deliklere sahipti. Bu keşif, müziğin ne kadar eski bir sanat formu olduğunu kanıtlamıştır.
Pan Flüt: Birden fazla kamışın bir araya getirilmesiyle oluşturulan pan flüt benzeri çalgıların da erken dönemlerde kullanıldığı düşünülmektedir.

2. Vurmalı Çalgılar

Ritim, müziğin ilk ve en temel unsurlarındandır. Vurmalı çalgılar, bu ihtiyacı karşılamak için en kolay üretilen enstrümanlardı.
Davullar: Hayvan derisinin ağaç gövdesi, kütük veya oyulmuş kabaklar üzerine gerilmesiyle yapılan ilkel davullar, ritüellerde ve topluluk etkinliklerinde kullanılıyordu.
Diğer Vurmalı Çalgılar: Taşların birbirine vurulması, ağaç parçalarının çarpıştırılması veya insan vücudunun (el çırpma, ayak vurma) kullanılması, bu dönemin en yaygın ritim oluşturma yöntemleriydi.

3. Telli Çalgılar

Telli çalgıların kökeni, yay kirişinin titreşiminden çıkan sese dayanır.
Müzik Yayı: Ok ve yayın ilk formu olan müzik yayı, en ilkel telli çalgı olarak kabul edilir.
Harp ve Lir: Bu dönemin sonlarına doğru, özellikle MÖ 3.000 civarında Sümerler ve Mısırlılar gibi gelişmiş medeniyetlerde harp ve lir gibi daha sofistike telli çalgılar ortaya çıkmıştır. Bu enstrümanlar ahşaptan yapılıyor ve hayvan bağırsağı veya sinirlerinden elde edilen tellerle donatılıyordu. Genellikle saraylarda ve dini törenlerde, statü sembolü olarak da kullanılırlardı.

Kilise ve Saray Çalgıları

Kilise Organı: Antik Roma'daki hidrolisin devamı olarak kabul edilir. Orta Çağ boyunca kiliselerde dini törenlerin en önemli çalgısı haline gelmiştir. Mekanik olarak geliştirilmiş, daha büyük ve karmaşık yapılar alarak günümüz modern orglarının temellerini oluşturmuştur.
Lut (Lavta): Arap dünyasından Avrupa'ya yayılan ve giderek popülerleşen bu telli çalgı, modern gitarların atasıdır. Hem saraylarda hem de dünyevi müzikte yaygın olarak kullanılmıştır.

Gezgin Müzisyenlerin Çalgıları

Troubadour ve trouvère adı verilen gezgin şair-müzisyenler, halk arasında seküler müziğin yayılmasında önemli rol oynamıştır.
Rebec: Yayla çalınan, oval veya armut şeklindeki bu telli çalgı, modern keman ailesinin atalarından biridir.
Arp: Antik çağlardan beri kullanılan arp, özellikle saraylarda ve lirik şiirlerin eşliğinde popülaritesini korumuştur.
Flüt ve Düdükler: Kemik veya ahşaptan yapılan bu basit nefesli çalgılar, halk müziğinde yaygın olarak kullanılmıştır.

Bu dönemin en önemli gelişmelerinden biri, Guido d'Arezzo'nun 11. yüzyılda müzik notasyonunu geliştirmesidir. Dört çizgili bir porte sistemi ve "ut, re, mi, fa, sol, la" hecelerini kullanarak notaları isimlendirmesi, müziğin yazıya dökülerek sonraki nesillere aktarılmasını sağlamıştır.

Yaylı Çalgılar

Barok orkestrasının temelini oluşturmuşlardır.
Keman Ailesi (Keman, Viyola, Viyolonsel): Stradivarius, Guarnerius ve Amati gibi ünlü İtalyan lutiyeler tarafından mükemmelleştirilen bu çalgılar, orkestranın en önemli ses kaynakları haline gelmiştir. Parlak ve etkileyici tonlarıyla solo konçertolarda da sıklıkla kullanılmışlardır.
Viola da Gamba Ailesinin Gerilemesi: Keman ailesinin artan popülaritesiyle birlikte viola da gamba ailesi yavaş yavaş yerini keman ailesine bırakmaya başlamıştır.

Tuşlu Çalgılar

Çok sesli müziğin icrasında merkezi bir role sahiptiler.
Klavsen (Harpsichord): Rönesans'tan devralınan klavsen, Barok müziğin önemli bir solo ve eşlik çalgısıydı. Özellikle continuo (sürekli bas) partilerinin çalınmasında kritik bir rol üstlenmiştir.
Org: Kilise müziğinin vazgeçilmezi olan org, Barok dönemde daha da geliştirilerek büyük ve etkileyici seslere ulaşmıştır. Johann Sebastian Bach gibi besteciler, org için virtüöz eserler yazmışlardır.

Nefesli Çalgılar

Orkestranın renklenmesinde önemli rol oynamışlardır.
Obua ve Fagot: Daha belirgin hale gelen orkestrada, obua hüzünlü ve duygusal melodiler için, fagot ise bas partileri ve renkli armoni için kullanılmıştır.
Trompet ve Korna: Özellikle görkemli ve törensel eserlerde kullanılan bu pirinç üflemeli çalgılar, orkestraya parlaklık katmıştır. Ancak henüz günümüzdeki gibi valf sistemine sahip olmadıkları için doğal sesler (doğal trompet/korna) çalınabiliyordu.

Yeni Müzik Formları ve Orkestrasyon

Opera Orkestrası: Operanın ortaya çıkışıyla birlikte, şarkıcılara eşlik eden ve dramatik olayları destekleyen bir orkestra anlayışı gelişmiştir.
Konçerto: Solo bir enstrümanın (çoğunlukla keman veya klavsen) orkestra ile karşılaştığı bu form, Barok dönemin önemli bir türüdür. Antonio Vivaldi, konçerto türünün önde gelen bestecilerindendir.
Süit: Dans müziklerinden oluşan süitler, çeşitli enstrümanlar için yazılmıştır. Johann Sebastian Bach'ın orkestra süitleri bu türün önemli örneklerindendir.

Piyano

Klasik dönemde popülerleşen piyano, bu çağda virtüözitenin zirvesine ulaşmıştır. Franz Liszt ve Frédéric Chopin gibi besteciler, piyanoyu adeta bir orkestra gibi kullanmış, teknik sınırlarını zorlayan eserler yazmışlardır. Piyano, aynı zamanda salon müziğinin ve ev eğlencesinin de temel çalgısı haline gelmiştir.

Orkestra Çalgıları

Orkestra, Barok ve Klasik dönemlere göre çok daha büyümüş ve zenginleşmiştir.
Yaylılar: Keman, viyola, viyolonsel ve kontrbasın sayısının artmasıyla daha dolgun ve güçlü bir ses elde edilmiştir.
Pirinç Üflemeliler: Yeni valf sistemlerinin icadıyla birlikte (örneğin pistonlu trompet), trompet ve korna gibi çalgılar artık her notayı çalabilir hale gelmiştir. Tuba (1835) gibi yeni çalgılar da orkestraya eklenmiştir.
Tahta Üflemeliler: Saksofon (1840 civarı), bu dönemde Adolphe Sax tarafından icat edilmiştir ve özellikle askeri bandolarda ve daha sonra caz müziğinde önemli bir yer edinmiştir.

Perküsyon (Vurmalı)

Orkestraya eklenen davul, zil, üçgen ve diğer vurmalı çalgılar, müziğe daha fazla ritmik ve dramatik etki katmıştır.

Bu dönemde müzik, doğa manzaralarını, destansı hikayeleri ve bireysel tutkuları anlatmak için kullanılmış, çalgılar da bu geniş yelpazedeki duyguları ifade edebilecek şekilde geliştirilmiştir. Bu gelişmeler, sonraki yüzyılın müziğine de zemin hazırlamıştır.