Türk müziği çalgıları, hem kökleri Orta Asya’ya dayanan “Halk Müziği” geleneğinde hem de Osmanlı saray kültürüyle harmanlanan “Türk Sanat Müziği” geleneğinde çok zengin bir çeşitliliğe sahiptir.
Bu çalgıları, çalınma tekniklerine ve ait oldukları müzik türlerine göre şu şekilde sınıflandırıp detaylandırabiliriz:
1. Yaylı Çalgılar (Sürtmeli)
Bu enstrümanlar bir yay yardımıyla çalınır ve Türk müziğinin duygusal derinliğini en iyi yansıtan gruplardan biridir.
Klasik Kemençe (Armudi Kemençe): Türk Sanat Müziği’nin en önemli yaylısıdır. 3 teli vardır. Diğer dünya çalgılarının aksine, tellerine parmak ucuyla basılmaz; tırnağın dış yüzeyi ile telin yanına dokunularak çalınır.
Kabak Kemane: Türk Halk Müziği’nin en yaygın yaylısıdır. Gövdesi su kabağından yapılır, üzeri deri gergidir. Türklerin en eski çalgılarından “Iklığ”ın günümüzdeki halidir.
Karadeniz Kemençesi: Sadece Doğu Karadeniz bölgesine özgüdür. Dik tutulur, çevik ve ritmik bir çalımı vardır. Tellerine parmak ucuyla basılarak çalınır.
Yaylı Tanbur: Tanburun yay ile çalınan versiyonudur. Gövdesi geniş, sapı uzundur. Çok hüzünlü ve insan sesine yakın bir tınısı vardır.
Rebab: Gövdesi Hindistan cevizi kabuğundan yapılan, üzeri deri kaplı eski bir tasavvuf musikisi çalgısıdır.
2. Mızraplı ve Telli Çalgılar
Tellerin mızrap (tezene) veya parmakla çekilmesiyle ses veren gruptur.
Bağlama (Saz) Ailesi: Türk Halk Müziği’nin temel taşıdır. Boyutlarına göre isim değiştirir:
Cura: En küçük ve en ince sesli olanı.
Tambura: Orta boy.
Divan Sazı: En büyük ve en tok sesli olanı.
Ud: Türk Sanat Müziği’nin ve Arap müziğinin ortak enstrümanıdır. Perdesiz olduğu için (sapında metal çubuklar yoktur) komalı sesleri (ara sesleri) rahatlıkla verir.
Kanun: Kucağa yatırılarak çalınan, 24-27 sesli bir çalgıdır. En önemli özelliği sol taraftaki mandallarıdır. Müzisyen bu mandalları indirip kaldırarak makam geçişlerini anında yapar.
Tanbur: Türk müziğinin “piyanosu” gibidir, referans kabul edilir. Sapı çok uzundur. Mızraplı tanburun sesi metalik, tok ve çok dingindir.
Tar: Göğsü (ön yüzü) deri kaplıdır ve gövdesi “8” şeklindedir. Azerbaycan müziği ve Türkiye’de Kars yöresinde yaygındır.
3. Nefesli Çalgılar
Hava akımının enstrüman içinde titreşmesiyle ses verirler.
Ney: Türk Sanat Müziği ve Tasavvuf Müziği’nin baş tacıdır. Kargı kamışından yapılır. 7 deliği vardır. Sesi “hüzün” ve “maneviyat” ile özdeşleşmiştir.
Zurna: Halk müziğinin en gür sesli çalgısıdır. Çift kamışlıdır. Genellikle açık havada, düğünlerde davul ile birlikte çalınır.
Mey (Balaban): Gövdesi erik ağacından yapılan, kamışlı bir halk çalgısıdır. Zurnaya göre çok daha yumuşak, sıcak ve pes bir sesi vardır.
Kaval: Genellikle çoban çalgısı olarak bilinir. “Dilli” ve “Dilsiz” olmak üzere ikiye ayrılır. Dilsiz kaval, üflemesi ustalık gerektiren çok değerli bir enstrümandır.
Tulum: Deri bir tulum (hava deposu) ve ucundaki “nav” adı verilen ses borusundan oluşur. Doğu Karadeniz (Rize-Artvin) yöresine aittir.
Sipsi: Teke yöresine (Burdur, Denizli, Antalya) özgü, boyu küçük (bir karış kadar) ama sesi çok tiz ve etkili bir çalgıdır.
4. Vurmalı Çalgılar (Ritim)
Müziğin ritmini ve usulünü (tempo yapısını) belirleyen çalgılardır.
Kudüm: Mevlevi müziğinin ana ritim aletidir. Bakır kaseler üzerine deve derisi gerilerek yapılır. “Zahme” denilen ahşap çubuklarla çalınır.
Davul: Halk oyunlarının ve halk müziğinin vazgeçilmezidir. Bir eldeki tokmak ana vuruşları, diğer eldeki ince çubuk ise süslemeleri yapar.
Bendir / Def: Kasnak üzerine deri gerilerek yapılır. İlahilerde ve fasıl müziğinde ritmi tutmak için kullanılır.
Kaşık: Şimşir ağacından yapılan kaşıkların birbirine vurulmasıyla çalınır. Özellikle Silifke ve Konya yöresi oyun havalarında kullanılır.
Tüm çalgıları interaktif şekilde görmek isterseniz BURAYA mutlaka bakınız.
Yorumlar