Müzik, Beyin ve Matematik

Müzik duyguları harekete geçirmesi ile bilinir. Elbette bunun sıklıkla sıkıcı ve mantıkçı matematikle ilgisi çok azdır ya da öyle olduğu düşünülür.

Müzik insanlık var olduğundan beri bir biçimde hayatımızın içinde. Müzik tarihi ile ilgili bulgular bize gösteriyor ki, ilk insanların yaşamında müzik onların gündelik rutinlerinin içindeydi yani başlarda bir amaç değil araçtı günümüzdekinden farklı olarak. Elbette müziğe eşlik eden ritm duygusu ve dansta. İnsanın hareketini müziğe uygun senkronize edebilen bilindik tek canlı türü olduğunu düşündüğümüzde müzik aynı zamanda kalabalıklar arasında sosyal bağlar geliştirmemize de yardımcı olmuştu.

Nedeni ne olursa olsun, müzik insanları bir araya getirme potansiyeline sahipti. Montagu’nun ifadesiyle, “Anne ve çocuğunu birleştirdiği gibi, insanları da bir araya getiriyordu müzik.” Ayrıca, “İşçileri çalışırken motive ediyor, birlikte hareket etmelerini sağlıyor, işgücüne katkı sağlıyordu. Av ve savaş öncesinde birlikte şarkı söylemek, dans etmek insanları birbirine yakınlaştırıyordu.”

Günümüzde de durum pek farklı değil sonuçta bir grup dolusu bir insanı senkronize etmek için en uygun araç müzik olunca toplum mühendisleri ve bilim insanlarının bu konuyla ilgili çalışmaları her daim canlılığını koruyor.

Müziğin yaşadığımız anları anlamlandırmada ve hafızamıza kazımakta da önemli bir işlevi var. Sonuçta müzik duygusal bir araç ve duygusal hafızamıza yerleştirdiğimiz bazı tepkiler o an duyduğumuz müzikle eşleşebilmekte. Ancak bizi müziğe bağlayan şey sadece duygusal değil bilişsel özelliklerde var elbette. Nörobilimciler de müziğin beyin üzerindeki etkilerini kavrayabilmek için uzun zamandır araştırmalar peşinde.

Bunlardan birisi kariyerine bir müzisyen olarak başlayan ancak zamanla müzik hakkında daha fazla şey anlayabilmek için 30’lu yaşlarda nörobilim eğitimi alarak halen üniversitede araştırmalarına devam eden Nörolog Daniel Levitin. Kendisinin müzik ve beyin ilişkisi hakkında yayınlanmış iki kitabı olmasına rağmen bu Daniel’e yeterli gelmedi ve müziğin bir müzisyenin beyinde nasıl değişimler yaptığını gözlemlemek için bir dizi araştırma yapmaya karar verdi. Bu konuda insan kobayı olmayı kabul eden ise tanınmış müzisyen Sting oldu.

Daniel’in amacı insan beyninin farklı müzik parçalarına verdiği tepki şemasını inceleyerek müziğin üretim sürecindeki yapı taşlarını keşfetmekti.

Öçümlerinde alternatif görüntüleme yöntemleri kullanan Daniel ve ekibinin bulgularına göre Sting’in müzik dinlerken beyninde oluşan hareketlenme, normal bir insanın aynı parçayı dinlerken verdiğinden çok daha farklı.

Mesela İngiliz müzisyen Astor Piazzolla’nın Libertango‘sunu dinlerken oluşan hareketlenme şablonu, Beatles’ın Girl‘ü ile neredeyse birebir aynı. Levitin’e göre bu benzerlik iki parçada da kullanılan Minör anahtarı yüzünden olabilir. Aynı şekilde, Sting kendi parçası olan Moon over Bourbon Street‘i dinlerken oluşan şablon da, Booker T & the MG ‘s şarkısı Green Onions‘la oldukça benzer. Bunun da cevabı Fa Minör anahtar ve benzer ritmlerdir belki de.

Benzer araştırmaların, başarılı sporcuların hazırlık aşamasındaki beyin şemasını veya bir yazarın karakterlerini organize ederken beyninde oluşan hareketlenmeyi incelemek için de kullanılabileceğini söyleyen Daniel Levitin’in çalışmasıyla ilgili detayları incelemek isterseniz: http://www.mcgill.ca/newsroom/channels/news/dont-scan-so-close-me-262057 

Peki hangi şarkıların akılda kalma oranı daha fazladır ya da diğer bir değişle popüler bir müzik parçasının karakteristik özellikleri nelerdir?

İşte burada işe biraz matematik karışmakta.

Bristol Üniversitesi’ndeki araştırmacılar bir şarkının hit haline gelip gelmeyeceğini öngören bir denklem bulmuş durumda. “Hit Potansiyel Denklemi” olarak adlandırılan denklem şarkıların adeta röntgenini çekerek farklı değişkenlere ayrılması sonucunda elde edilmiş. Müziği analiz etme sürecinde melodi, armoni, tempo, ritim, oktav, ton, akor dizilerinin ve bunun gibi benzer unsurları ayırarak hit şarkıların tekrarlayan kalıplara uyduğu bulunmuş.

Çalışmaya buradan göz atabilirsiniz

Pearl Jam grubunun eski gitaristi Mike McCready şu aralar bir müzik şirketinin CEO’su. Çalıştığı şirket bir şarkının hit olup olmayacağını %80 oranında doğru tahmin edebildiklerini iddia ediyor.  Şirket dahilinde son 50 yıla ait üç milyondan daha fazla şarkının analizinden elde edilen sonuçlara bakıldığında hit şarkıların 60 matematiksel kalıptan birine uyum sağladığı gözlemlenmiş. Bu kalıpların her biri insan beyninin çağlardan beri hoş bulduğu unsurların bir bileşimini simgeliyor. Piyasaya yeni çıkan bir şarkı bu kalıplardan birine uygun özellikler taşıyorsa liste başlarında olması yüksek ihtimal anlayacağınız.

Denklem ve matematiksel hit kümeleri ne kadar doğru? Müzik endüstrisinin giderek bilim insanları ile işbirliği yaptığı düşünülünce doğru bir şeyler var demek ki…

Matematik müzik sektöründe gördüğünüz gibi zannedilenden daha fazla kullanılıyor ancak elbette daha iyi nasıl müzik yapılabileceği veya yaratıcılık konusunda pek fazla bilgi veremiyor. Yaratıcılık doğuştan gelen müzikal beceri de yıllar içinde şekillenen bir süreç.

Peki beyni müzik konusunda eğitebilir miyiz derseniz cevabımız evet. Ancak müzikal beyni eğitmek elbette küçük yaşlarda daha kolay. Hatta bilim insanları daha ana rahminde iken bile müzik dinlemenin uzun dönem hafızayı harekete geçirdiğini düşünüyor. Elbette dinlemenin ötesinde bir de enstrüman çalmayı öğrenmek bilinen her şeyden daha fazla beyni harekete geçiren bir araç. Araştırmacılar bir müzik enstrümanı çalmayı öğrenen çocuğun zeka seviyesinin 7 puan arttığını iddia ediyor. Dikkate alınması gereken bir artış bu.

Dünya hakkında bilgi sahibi olmak yaşama dair deneyimlerimizi arttırır. Beynimizin işleyişi ve farklı tepkileri hakkında öğrendiğimiz bilgiler de aynı şekilde. Daha keşfedecek çok şey olduğu kesin gizemli kıvrımlar arasında…

Sibel Çağlar

Kaynaklar:

www.mcgill.ca/newsroom/channels/news/dont-scan-so-close-me-262057

www. singularityhub.com/2012/03/05/love-that-new-single-mathematical-equation-predicts-musics-hits-and-flops/#sm.0001j594ov184qdnqv6hoy6p2oa0z

https://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=10442377

National Geographic Belgeseli – Dehanın Sırları

https://kurious.ku.edu.tr/tr/makaleler/muzik-insanlikla-yasit